Phải chăng Vatican đang sắp sửa phế bỏ người Công giáo Rôma ở Trung Hoa?

Phải chăng Vatican đang sắp sửa phế bỏ người Công giáo Rôma ở Trung Hoa?

David Montgomery

gần đây đã nghỉ hưu với tư cách là Phó chủ tịch cao cấp của NERA Economic Consulting sau 40 năm giảng dạy, phục vụ chính phủ và tham vấn. Trước đây ông từng là Trợ lý Giám đốc Văn phòng Ngân sách Quốc hội Hoa Kỳ (U.S. Congressional Budget Office) và giảng dạy kinh tế tại Caltech và Đại học Stanford.

Pope Francis delivers a blessing from his studio's window overlooking St. Peter's Square on the occasion of the Angelus noon prayer at the Vatican, Sunday, Feb. 4, 2018.  (AP Photo/Gregorio Borgia)

Hẳn phải là điều quan tâm đến tất cả mọi người, không chỉ riêng cho người Công giáo Rôma, khi Giáo hoàng Francis I (Đệ Nhất) đang xem xét một thỏa thuận với Bắc Kinh để cho Đảng Cộng sản Trung Quốc kiểm soát hiệu lực tất cả mọi người Công giáo Rôma ở Trung Hoa lục địa và Hồng Kông. Tất cả các tổ chức chính phủ và tư nhân đề cao giá trị của tự do tôn giáo - đặc biệt là các giám mục Công giáo Hoa Kỳ - cần phải thúc giục giáo hoàng đảo ngược đường lối này và tham gia vào việc bảo vệ tự do tôn giáo.

Đây chỉ là những nỗ lực mới nhất của Đảng Cộng Sản Trung Quốc trong việc loại bỏ tôn giáo như một lực lượng độc lập ở Trung Quốc - nhưng là lần đầu tiên Vatican đã hợp tác, sau hàng thập niên phản kháng loại tôn giáo do nhà nước kiểm soát.

Hiện nay có hai cộng đồng ở Trung Hoa mang danh xưng "Công giáo". Một là Hiệp hội Công giáo Yêu Nước (Catholic Patriotic Association - CPA) do các giám mục được chính quyền Trung Quốc bổ nhiệm mà không có sự chấp thuận của Vatican. Thật vậy, tất các giám mục tự phong này đều bị vạ tuyệt thông từ Rôma.

Hiệp hội Công giáo Yêu Nước CPA mở rộng đường lối cho chính quyền, bên cạnh những thứ khác, trong việc ngăn cấm mọi nỗ lực truyền giáo - nghĩa là truyền bá Lời Chúa, tức là sứ mệnh cơ bản của Giáo Hội. Thay vào đó, CPA cho phép chính phủ đăng ký nơi thờ tự và danh sách thành viên và quản lý nội dung thần học - và cho công an mật vụ của Trung Quốc một phương tiện để giữ sự kiểm soát đối với những người nhìn nhận Thiên Chúa là một quyền lực luân lý cao hơn Đảng.

Giáo hội Công Giáo thực sự ở Trung Hoa, hiệp thông với Tòa thánh và tông truyền cùng các thánh tông đồ - những điều quan trọng đối với người Công giáo - là một Giáo Hội hầm trú dưới sự lãnh đạo của các vị giám mục đã được thánh hiến và gửi đến từ Vatican. Giáo hội này thường tụ họp trong bí mật và dưới sự đe dọa liên tục do đàn áp và tù đày dành cho các linh mục.

Cuộc bách hại bằng bạo lực đối với tất cả các Kitô hữu do chế độ Cộng sản gây ra cách đây 70 năm đã đẩy Giáo Hội vào tình trạng hầm trú, và có khoảng 10 triệu tín hữu đã muốn giữ lòng trung thành với giáo hoàng hơn là chấp nhận giáo hội giả mạo của chính quyền.

Trong thời Mao Trạch Đông, các nhà thờ bị san bằng và các linh mục và các tu sĩ của các dòng tu đã bị tra tấn và hành quyết thường xuyên. Những thực hành này phần lớn ngày nay đã được thay thế bằng cách phân biệt đối xử hành chính và hình phạt đối với những người thực hành đức tin của họ nằm ngoài cơ chế và cách thức được chính quyền chấp thuận.

Tuy nhiên, việc bắt bớ các nhà lãnh đạo Giáo Hội phủ nhận quyền hành của các giám mục bất hợp pháp vẫn tiếp diễn. Ví dụ, trong lễ tấn phong giám mục phụ tá Thượng Hải vào tháng 7 năm 2012, Đức Cha Ma Daqin đã cho phép ba vị giám mục hiệp nhất với Tòa Thánh đặt tay lên ông, nhưng không cho phép một giám mục quốc doanh chạm vào mình. Sau đó ông tuyên bố từ chức ra khỏi CPA, hành động này đã  được vỗ tay hoan nghênh nhiệt liệt từ cộng đoàn phụng vụ.

Không lâu sau đó, Đức Cha Ma bị bắt. Ngài bị bắt giam trong một chủng viện Công giáo quốc doanh và "bị cải tạo".

Gần đây, CPA phát hành những bức ảnh của buổi lễ giới thiệu rằng Đức cha Ma đã bị buộc phải đồng tế với một giám mục "bị vạ tuyệt thông".

Theo Reuters, Vatican đồng ý bổ nhiệm các giám mục bị vạ tuyệt thông trước đây mà chính quyền Trung Quốc đã chọn, để thay thế cho hai vị giám mục được Vatican tuyển chọn và tấn phong. Đi xa hơn nữa, Vatican sẽ ân xá và hợp pháp hóa tất cả các giám mục bị vạ tuyệt thông do chính quyền bổ nhiệm.

Thay vào đó, chính quyền Trung Quốc sẽ trao cho các vị giám mục bị thay thế vị trí thấp hơn trong CPA do nhà nước kiểm soát và trong tương lai sẽ trao cho Vatican một số vai trò không xác định trong việc đàm phán về sự bổ nhiệm các giám mục.

Thật khó để nhìn thấy những gì mà Giáo hội Công giáo Roma có thể thu thập được từ thỏa thuận này. Vatican trao cho tổ chức được nhà nước bảo trợ (CPA) sự công nhận mà vị giám mục anh hùng Ma  Daquin  nhất quyết từ chối.

Những gì bị cho đi thì lại là vô số - di sản tinh thần của Giáo Hội ở Trung Hoa, thật sự, chỉ còn là di sản duy nhất của Giáo Hội.

Quyền uy thiêng liêng của một vị giám mục Công giáo Roma được công nhận trên đoàn chiên của mình là tuyệt đối, chỉ phụ thuộc vào sự bãi nhiệm bởi Vatican. Các giám mục được lựa chọn vì trung thành với Đảng Cộng sản Trung Quốc và nằm ngoài thẩm quyền của Vatican có thể từ chối các bí tích cho bất cứ ai được xem là một nhà bất đồng chính kiến, đây là một quyền lực phi thường đối với những người Công giáo trung thành. Họ có thể tạo ra giáo lý riêng của họ và thiết lập một lễ quy cho Thánh Lễ để giảng dạy các giá trị của Cộng Sản thay vì đức tin đã được Hội Thánh truyền lại.

Điều này gần như đã xảy ra ở Nicaragua, nơi các linh mục bất đồng đã cố gắng thiết lập một Giáo Hội Nhân dân để hỗ trợ Sandinistas do Nga hậu thuẫn, cho đến khi Đức Giáo hoàng Gioan Phaolô II can thiệp.

Chúng ta nhớ tới Thánh Thomas More vì đã đặt lòng trung thành với giáo huấn của Giáo hội Công giáo và Đức giáo hoàng lên trên mạng sống và sự trung thành của mình đối với nhà vua, nhưng Vatican đang đồng ý với một cách sắp xếp trong đó Vua Henry VIII có thể chỉ định vị giám mục cho mình để đạt được việc ly dị mà ông muốn - đó là nền tảng của một Giáo hội ly khai được biết đến với tên Anh giáo.

Nhưng ít nhất Henry VIII cùng các giám mục và tổng giám mục của mình còn tin tưởng vào Thiên Chúa. Còn những người cộng sản Trung Quốc tin vào điều ngược lại - một thực tế là giới thẩm quyền của Vatican đã đóng một vai trò lịch sử trong việc chống đối của Hội Thánh đối với giáo hội Trung Quốc giả mạo.

Đức Hồng y Joseph Trần Nhật Quân, cựu giám mục của Hồng Kông, đã chỉ trích mạnh mẽ về thỏa thuận mới đạt được: "Vậy, tôi có nghĩ rằng Vatican đang bán đứng Giáo hội Công giáo ở Trung Hoa chăng? Vâng, chắc chắn như thế, nếu họ đi theo đường lối rõ ràng từ tất cả những gì họ đang làm trong những năm tháng gần đây. "

"Có lẽ giáo hoàng hơi ngây thơ, nhưng ngài không có căn bản để hiểu biết về Cộng sản Trung Quốc", ĐHY Joseph nói tiếp. "Đức giáo hoàng thường quen thuộc về những người Cộng Sản bị bức hại [ở Châu Mỹ Latinh], nhưng ngài có thể không biết những người Cộng sản tác nhân bức hại đã giết chết hàng trăm ngàn người."

Đưa tất cả người Công giáo vào dưới sự kiểm soát của CPA hầu như phản bội những vị tử đạo đã chịu đựng những tội ác của Mao, cũng như các linh mục và giám mục đã bị tống giam và tra tấn để duy trì lòng trung thành với Đức Giáo Hoàng chứ không phải Đảng Cộng Sản Trung Quốc.

Vatican cần phải được khuyến cáo bởi những tổ chức tôn trọng giá trị tự do tôn giáo, rằng việc cho phép người Cộng sản Trung Quốc lựa chọn lãnh đạo để điều hành Giáo hội Công giáo Roma ở Trung Quốc là vi phạm vào nhân quyền căn bản nhất và vào chính lịch sử tinh thần của Giáo hội.

Phạm Hương Sơn diễn dịch